Lørdagskommentaren i Trønder-Avisa, 27/2-21.
Det trengs ein landsby for å oppdra eit barn, heiter det i eit afrikansk ordtak. Eg fanga det opp da eg hadde barn i barnehagen, mottoet stod prenta på alle brevark. Skuldrane mine senka seg nokre millimeter kvar gong eg fanga det opp. I love you, Africa, som har skjønt dette, tenkte eg og tok det til mitt bryst. Sidan har eg prøvd å ikkje glømme det … så kom koronaen og gjorde uttrykket meir krystallklart enn nokon gong.
Gjennom dei mest nedstengte fasane av pandemien har vi kjent på tapet av denne landsbyen. For når husstanden skal vere heile landsbyen sjølv kjem det fram kor sårbar den er, og kor kort den når. Det går opp for ein at det ikkje er bra at det berre er du som er barnet ditt sitt stillas. Gud, som eg har sakna gitarlæraren, reinhaldaren, hip-hop-instruktøren, bibliotekaren, og foreldra i andre kohortar! Desse landsbybebuarane som har vore ein annan stemme inn enn min, og gjort verda større for barna mine.
Mangelen på denne landsbyen har slitt på mange familiar. Vi snakkar ikkje så mykje om det enno. Inni meg har eg eit bilde av at eit tungt sceneteppe som er trekt for, og som etterkvart skal trekkast ifrå og openbare kva vi har mista (i tillegg til folk som har lidd eller dødd av viruset). For vi anar konturane av, og forstår at dette året har forandra noko. Individuelt, og derfor også kollektivt. Eg snakka nyleg med ein som sa koronaen ikkje hadde påverka livet hans i det heile. Det kan eg vanskeleg tru. Han må da iallfall ha relasjon til nokon som har vorte affektert på eit ellar anna plan? Mange har byrja å strikke. Nokre drikke. Nokre trene. Nokre slå. Nokre ryddar. Nokre finn. Nokre ringer meir til folk. Mange har slutta å ringe eller ta telefonen.
Ein har blitt betre kjent med seg sjølv. Ja, heile seg sjølv. Eg kunne spart meg å bli så godt kjent med meg sjølv. Behovet for, og saknet etter den store landsbyen har pressa mang ein forelder ned i spagat. Men spagat er ei stilling svært få sitt godt i særleg lenge.
Vold er eit faktum i mang ein heim. Det er det vondt å tenke på. Det syns alle, også den som utøver den. Vold er det yttarste uttrykket for at eit menneske ikkje strekker til. Kjærleiken ligg der like fullt i kvar ein forelder, men dessverre kan den hamne under ein tung personleg steinruin. Eg er likevel sikker på at flammen brenn der også. Eg er også sikker på at mangelen på landsbyen har trigga situasjonen og skapt grobotn for meir vald. Mot barn. Dette er det vondaste ved heile pandemien, det er vondt å lese om og det er vondt å skrive om. Og dette er landsbyen si felles smerte.
Eg har aldri heilt forstått korfor variasjon er viktig (som f.eks. i kosthald). Ikkje før no. Men no går det til gjengjeld veldig opp for meg. Landsbyen ER variasjonen. Variasjon er å sikre at fleire stemmer, fleire impulsar blir retta inn mot barnet. Landsbyen er ein storleik som gjer verda til individet større, og som sørger for at minst nokre impulsar treffer. Variasjon kan eg ikkje klare å representere eller dekke opp for nettopp fordi eg berre er eit individ. I seg sjølv kan jo eitt menneske representere mykje variasjon, men ikkje nok – og som sagt må ein da stå i spagat over tid. Det blir ein støl av, og nokså gretten. Sjølv om eg veit at eg treffer med fredags-taco (check), kjøring til aktivitet (sjølv om dei burde gå i regn, storm, minusgrader osv. – check), ein klem og eit «det går nok bra» når livet buttar (check), er det utruleg mykje anna dei treng. Det er viktig å oppleve at det er fint og trygt å ha tillitsforhold og relasjon til andre enn mor. For livet blir etterkvart på ei anna adresse enn hennar.
Når landsbyen har vore redusert til mange mikrofellesskap, eller husstandar, forsvinn variasjonen og mangfaldet – denne sikringa som kan femne om heile mennesket, iallfall størsteparten av det. Mitt inderlege håp er at landsbyen skal reise seg snart – til fulle, med ei framtoning som blir enda sterkare på grunn av dei erfaringane vi har fått gjennom året.